مدل درآمدی کمیسیون (حق العمل کاری) در استارتاپها و چالش های مالیاتی

فعالیت‌های حق‌العمل‌کاری گرچه از قدیم ایام رواج داشته و حتی در قانون تجارت ایران مصوب 1311 یک باب (باب هفتم) به‌طور خاص به قوانین این نوع فعالیت‌ها پرداخته است، با گسترش فضای کسب و کار اینترنتی و استارتاپی امروزه شکل جدیدی به خود گرفته است. پلتفرم هایی که با فراهم آوردن فضا جهت فروش محصولات و خدمات دیگران از هر فروش و کسب درآمد مبلغی بعنوان کمیسیون دریافت میکنند. از نمونه استارتاپهای بزرگ با مدل درآمدی کمیسیون می‌توان به آمازون در سطح جهانی و دیجی کالا، اسنپ و تپسی در سطح کشور اشاره کرد.

در این نوشتار قصد داریم در رابطه با برخی مهمترین قوانین موجود درحوزه مالیاتی و چالشهای آنها در خصوص این فعالیت‌ها مروری داشته باشیم.

تعریف فعالیت حق العمل کاری و مدل درآمدی کمیسیون

ماده 357 قانون تجارت حق العمل کار را اینگونه تعریف میکند: « حق‌العمل‌کار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری (‌آمر) معاملاتی کرده و در مقابل حق‌العملی دریافت می‌دارد».

از این تعریف استنباط میگردد که حق العمل کار صاحب کالا نمی شود. بلکه فقط به حساب آمر (صاحب کالا) معامله میکند. لذا مبلغ فروش متعلق به آمر است و حق العمل کار فقط مستحق دریافت حق العمل (کمیسیون) مشخص شده طبق توافق (قرارداد) است.

منظور از کالای امانی چیست؟

کالایی که از طرف آمر به حق العمل کار ارسال میگردد کالای امانی نام دارد. کالای امانی در انبار حق العمل کار نگهداری شده ولی موجودی کالای حق العمل کار محسوب نمیگردد و فقط در حسابهای انتظامی ثبت میشود. کلیه مخارج کالای امانی به عهده آمر است. حق العمل کار مکلف به پرداخت هیچگونه وجهی در رابطه با کالای امانی نبوده و اگر مبلغی پرداخت کند به حساب آمر منظور می شود.

شناسایی درآمد در مدل کمیسیون

زمانی درآمد حق العمل کار و آمر قابل شناسایی است که معامله انجام شده باشد (ماده 369 ق. تجارت).زمان قطعی فروش و تحقق درآمد منوط به احراز شروط استاندارد شماره 3 حسابداری با عنوان درآمد عملیاتی می باشد.

مثال: شرکت الف (آمر) کالای تولیدی خود را به شرکت ب (حق العمل کار) ارسال نمود. بهای تمام شده کالا برای شرکت الف 290 میلیون ریال است. مبلغ 20 میلیون ریال توسط شرکت ب بابت هزینه بیمه و حمل پرداخت شد. شرکت ب کالای مذکور را به قیمت 400 میلیون ریال فروخت. حق کمیسیون شرکت ب 10 درصد است. محاسبات مربوط به درآمد و سود شرکت الف به شرح زیر است:

فروش 400
بهای تمام شده کالای فروش رفته (290)
هزینه بیمه و حمل – پرداختی توسط حق العمل کار (20)
حق کمیسیون شرکت ب- درآمد حق العمل کار (40)
سود فروش شرکت الف 50

تکالیف مالیاتی در مدل درآمدی کمیسیون

صدور صورتحساب و ارسال فهرست معاملات

طبق بخشنامه شماره 200/97/32 مورخ 97/03/06 سازمان امور مالیاتی، آمر بابت فروش کالاهایی که به حساب او و توسط حق العمل کار انجام می شود، نیازی به صدور صورتحساب فروش موضوع آیین نامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات های مستقیم مصوب ۳۱/۴/۱۳۹۴ ندارد. درنتیجه صورتحساب باید توسط حق العمل کار صادر گردد. ارسال فهرست اطلاعات این گونه معاملات بر اساس جداول پیش بینی شده موضوعه در سامانه معاملات فصلی صورت می پذیرد.

مالیات بر ارزش افزوده

درخصوص الزام و نحوه اجرای تکالیف قانون مالیات بر ارزش افزوده تفاوتی میان فعالیت های حق العمل کاری با سایر شرکتها و مشاغل وجود ندارد. در صورتی که حق العمل کار یا آمر مشمول فراخوان های هفتگانه باشند ملزم به ثبت نام و انجام تکالیف نیز هستند.

نکته قابل توجه: در صورتی که آمر مشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده نباشد (مودی ارزش افزوده نباشد) و حق العمل کار مشمول باشد در این حالت حق العمل کار حق ندارد به ماخذ کل ارزش کالا ارزش افزوده از خریدار دریافت کند. در این حالت فقط به نسبت کمیسیون دریافتی، حق العمل کار از آمر مبلغ مالیات و عوارض را دریافت میکند.

در مثالی که پیشتر ارائه شد اگر شرکت الف (آمر) مودی نبوده و شرکت ب (حق العمل کار) مودی باشد در رابطه با این فروش، شرکت ب به مبلغ 400 میلیون ریال برای خریدار بدون ارزش افزوده صورتحساب صادر میکند. همچنین شرکت ب صورتحساب به مبلغ 40 میلیون ریال بابت خدمات حق العمل کاری با احتساب 9 درصد ارزش افزوده (3.6) برای شرکت الف صادر میکند.

درصورتی که هر دو شرکت مودی باشند در هر صورتحساب 9 درصد مالیات و عوارض درج و وصول میشود.